De kern van cybernetica is dat vrijwel alles kan worden omgezet in een dynamisch wiskundig model. In zo’n model staan doelen centraal, met strategieën om die doelen te bereiken en feedback om bij te sturen. We kunnen een systeem beschrijven als een set variabelen met elk een gewenste doelwaarde. Denk bijvoorbeeld aan een simpele thermostaat: de doelwaarde is de ingestelde temperatuur, de strategie is het aan- of uitzetten van de verwarming, en de feedback komt van de temperatuursensor. Deze keten – doel, strategie, feedback – is de basis van cybernetisch denken en kan worden toegepast op talloze domeinen, van industriële processen tot organisatiemanagement.

Doelen als variabelen

In de cybernetica is een doel niet meer dan een variabele met een vooraf bepaalde streefwaarde. Het doel kan zo concreet zijn als de temperatuur in een kamer, maar net zo goed een managementdoel zoals het aantal voltooide projecten binnen een organisatie. Zodra we dit doel in een wiskundig model gieten, kunnen we beter begrijpen hoe we moeten bijsturen als de feitelijke waarde afwijkt van de gewenste waarde.

Bewuste en onbewuste doelen

Een interessant aspect is dat doelen niet altijd expliciet of bewust hoeven te zijn. Soms zijn mensen of systemen zich niet eens bewust van een bepaald doel, of lijkt er überhaupt geen doel aanwezig. Toch kan een externe waarnemer doelmatigheid in het gedrag bespeuren en deze vervolgens cybernetisch modelleren als ‘doelvariabelen’. Met andere woorden, de mathematische benadering gaat er vooral vanuit dat doelen door waarnemers of modelleurs worden benoemd en gehanteerd als streefwaarden in een systeem, ongeacht of het systeem zich daar zelf direct bewust van is.

Strategieën en feedback

Een strategie is het algoritme of de set instructies die je gebruikt om het doel te bereiken of te handhaven. In het voorbeeld van de thermostaat is de strategie simpelweg: “Verhit tot de ingestelde temperatuur en stop dan.” Maar in complexe organisaties kan zo’n strategie veel omvattender zijn, bijvoorbeeld het verdelen van taken, het toewijzen van middelen of het stellen van deadlines. De essentie is dat er voortdurend feedback nodig is om te checken of het doel in zicht is en – indien nodig – de strategie bij te sturen.

De vertaling naar de praktijk

Hoewel dit model in de kern een abstracte wiskundige voorstelling is, heeft het een directe equivalent in de echte wereld. Zodra je een bepaald doel definieert – bijvoorbeeld omzetstijging of het verkorten van doorlooptijden – zorg je dat je een strategie klaar hebt staan die via stappen en meetpunten (feedback) richting dat doel stuurt. De praktijk is echter weerbarstig en medewerkers zijn geen robots. Daarom kan Organizational Behavior Management (OBM) uitkomst bieden: het biedt methoden om gewenst gedrag te stimuleren, samenwerking te verbeteren en motivatie te verhogen. Zo zorg je dat het uitvoeren van strategieën niet alleen effectief, maar ook leuk en menselijk blijft.

De kracht van wiskundige onderbouwing

Veel managementtheorieën hanteren abstracte concepten die moeilijk te toetsen zijn of die volledig berusten op vage metaforen. Cybernetica biedt een alternatief: het maakt doelen en strategieën meetbaar, toetsbaar en stuurbaar. Het eindresultaat is een veel preciezer systeem, omdat wiskundige modellen meer houvast bieden dan managementtaal zonder duidelijke definities. Vanuit cybernetisch perspectief ben je dan ‘verkeerd bezig’ als je blijft hangen in termen die niet eenduidig te kwantificeren zijn. Door wiskundige precisie te combineren met een goede implementatie in de praktijk, heb je meer controle over de resultaten én hou je het proces boeiend en motiverend voor alle betrokkenen.